In deze blog attenderen we je op de handreiking en halen we enkele punten aan die onderstrepen wat we als Gouwe Academie al jarenlang promoten. Ook leggen we de link met de mogelijkheden van het nieuwe OPP van ParnasSys.
Met behulp van inzichten uit de praktijk heeft het Steunpunt passend onderwijs het initiatief genomen om een nieuwe handreiking over het OPP te laten ontwikkelen die in september 2023 is gepubliceerd op de website van steunpunt passend onderwijs. De handreiking is geschreven door Willeke Doornbos en Noëlle Pameijer. Met een beschouwend artikel van Bert Wienen.
Doel en betrokkenen handreiking
Doel van deze handreiking is om houvast te bieden voor een zo beknopt mogelijk OPP dat enerzijds de wettelijke vereisten bevat en geen overbodige administratie vergt en dat anderzijds functioneel is voor de aanpak op school (en thuis) en helpend in de samenwerking binnen schoolteams en met professionals, ouders en leerlingen. Kortom een OPP zoals bedoeld: een middel om de juiste ondersteuning voor de leerling te realiseren. Nieuw in deze handreiking is de wettelijke plicht om leerlingen te horen over hun OPP (hoorrecht). Het hoe en waarom hiervan is ook opgenomen in deze handreiking.
De handreiking is tot stand gekomen in afstemming met Sectorraad GO, Ouders & Onderwijs, Balans, Ministerie van OCW, Inspectie van het Onderwijs, PO-Raad en VO-raad.
Inhoud handreiking
Het basisdocument gaat over het werken met een OPP: wat is de bedoeling ervan? Hoe kunnen we het OPP benutten om doelgericht en constructief samen te werken? Hoe maken we het makkelijker in het gebruik en hoe kan het scholen helpen om het OPP juist en efficiënt in te zetten? In aanvulling op het basisdocument zijn verdiepende thema’s in 18 FAQ’s uitgewerkt.
Wees kritisch op de inhoud van een OPP
Veel oproepen en aandachtspunten in de handreiking zijn me uit het hart gegrepen! Afgelopen 20 jaar heb ik als orthopedagoog en onderwijsadviseur honderden scholen mogen begeleiden bij het versterken van de onderwijskwaliteit en de kwaliteit van de leerlingenzorg. In vrijwel alle trajecten hebben we onder andere gekeken hoe we het OPP een centralere en meer betekenisvolle rol konden geven in de ondersteuning van de leerling. Het is zó bevredigend als het OPP een levend document is…
- Dat helpt om de leerling te begrijpen en te begeleiden
- Dat bijdraagt aan inhoudelijke samenwerking met ouders
- Dat betrokkenheid van de leerling bij de eigen ontwikkeling en het onderwijs bevordert
- Dat werkdruk verlaagt omdat informatie op een centrale plaats te vinden is, en voor veel doeleinden gebruikt wordt (zoals overdracht naar een collega, naar een andere school of stageplaats, voor aanmelding in een ondersteuningsteam of commissie van begeleiding)
- Dat compact en overzichtelijk is, zodat alle betrokkenen snel een beeld hebben van de leerling en goed mee kunnen denken over wat wenselijk, nodig en mogelijk is.
Dit vraagt wel het één en ander van alle betrokkenen: Goede taakverdeling, objectieve blik, eerlijke reflectie op eigen handelen en de mogelijkheden om omgevingsfactoren te beïnvloeden. Maar ook objectief en to-the-point formuleren. Durven schrappen zodat je alleen noteert / laat staan wat specifiek en actueel is voor deze leerling.
De handreiking geeft hier mooie handvatten voor.
Citaten ter inspiratie
Graag deel ik enkele citaten uit de handreiking die je hopelijk uitnodigen om kennis te nemen van de inhoud.
- “De kans-kant van de medaille: De OPP’s zijn een mooie indicator van dat wat je als school nog meer, beter of anders zou kunnen doen. Niet door de focus op de leerling of op diens ondersteuningsbehoeften, maar juist door de focus te leggen op de context. Hoe kunnen we de context van school zo aanpassen en/of verrijken dat er steeds meer individuele- en/of groeps-ondersteuningsbehoeften wegvallen?” (pag. 5)
- “Onderwijskundig leiderschap is nodig om de kans-kant van de medaille te benutten. Hoe werken we binnen de school als team samen en stellen we de vraag welke concrete inzet er nodig is in de dagelijkse praktijk. Hoe analyseren we uitkomsten van de individuele OPP’s en passen we op basis van die analyses onze dagelijkse context aan? Zodoende wordt de basis continu versterkt.” (pag. 6)
- “Een ontwikkelingsperspectief (OPP) is in essentie een nuttig en noodzakelijk middel om planmatig, sturend en doelgericht te werken bij de leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. De bedoeling is dat de school in samenwerking met de leerling en zijn ouders en vanuit hoge verwachtingen een passend aanbod biedt en evalueert. De afspraken die de school, ouders en leerling samen maken, zijn dan ook een belangrijk onderdeel van het OPP: wie doet wat, waarom, hoe en wanneer?” (pag. 7)
- “Naast de vraag wat leerlingen nodig hebben, is de vraag wat leraren nodig hebben om goed onderwijs te bieden eveneens belangrijk. Lukt het daarnaast om de aandacht voor individuele leerlingen te verschuiven naar meer leerlingen, dan ontstaat zicht op de overeenkomsten en gemeenschappelijke behoeften in de groep/klas. Want dat wat essentieel is voor de leerling die extra ondersteuning nodig heeft, is doorgaans ook goed voor de andere leerlingen. Dit maakt het bieden van extra ondersteuning beter haalbaar voor leraren. Ofwel: de kunst van het lesgeven is het vinden van de overeenkomsten in de verschillen (Hattie, 2013).” (pag. 9)
- “Een functioneel OPP focust op wat de leerling nodig heeft. Een valkuil bij het maken van een OPP is te veel aandacht voor de problemen en stoornissen van de leerling en te weinig aandacht voor diens positieve kanten en concrete behoeften. Het risico hiervan is dat de doelen en het uitstroomperspectief te laag zijn. Daarom focussen we op ambitieuze doelen voor de leerling, voor de kwaliteit van het onderwijs en het pedagogisch-didactisch handelen van leraren en voor de ondersteuning die ouders hun kind bieden. Wat hebben de leerling én zijn leraren en ouders nodig om deze doelen te halen?”(pag. 10)
- “Maar hoe kan het dan beknopter? Noteer alleen de actuele en recente informatie die nodig is om de situatie te begrijpen en om de vereiste extra ondersteuning te formuleren. Zo respecteer je meteen de AVG, die stelt immers dat alleen noodzakelijke informatie - met toestemming van ouders en/of oudere leerling - in het OPP mag worden opgenomen” (pag. 11)
Het OPP in ParnasSys
“Een OPP bevordert cyclisch en planmatig handelen: de leraren, mentoren en andere onderwijsprofessionals passen de aanbevelingen en interventies uit het handelingsdeel toe, ze monitoren of de doelen hiermee in zicht komen en evalueren de impact van de extra ondersteuning: zijn de doelen behaald? Is dit niet het geval, dan stellen ze de doelen en/of de aanpak bij, na een analyse en met een onderbouwing.” (pag. 14)
Het bevorderen van cyclisch en planmatig handelen was één van de uitgangspunten van het nieuwe OPP in ParnasSys. Op allerlei manieren worden de betrokkenen op school geholpen om dit te realiseren. Denk aan:
- In het handelingsdeel zie je de evaluatie van het vorige OPP. Je kunt die info gebruiken om passende doelen en ondersteuning kort en bondig te beschrijven.
- In het evaluatiedeel zie je de doelen in het handelingsdeel direct in beeld, zodat je díe doelen kunt evalueren. Waarbij je in ieder geval aangeeft of doelen behaald zijn, of meer of minder en je de mogelijkheid hebt om een toelichting te geven. Dat doe je alleen als dat nodig en relevant is.
- Na het evalueren van een OPP maak je een kopie van het OPP, waarin alle onderdelen van het OPP staan, behalve de evaluatie. Je hoeft alleen te actualiseren wat niet meer van toepassing is of juist nu wel haalbaar lijkt. Een nieuw OPP is een vervolg van een traject dat vaak al langer loopt
- Doelen voor de lange en korte termijn kun je to-the-point beschrijven. Door de koppeling met de kapstok van het landelijk doelgroepenmodel zie je bovendien overzichtelijk of doelen aansluiten bij de uitstroombestemming die wordt nagestreefd, of dat ze hoger of lager zijn
In de handreiking wordt beschreven welke onderdelen in een OPP terug horen te komen. Al deze onderdelen zijn terug te vinden in het OPP in ParnasSys. Wel blijft het belangrijk om kritisch te kijken hoe uitgebreid informatie wordt beschreven. Alleen informatie die relevant is voor de ondersteuning van deze leerling, geef je een plek. Durf keuzes te maken en het beknopt te houden. In de pdf van het OPP komen alleen de kopjes terug waar iets is beschreven.
Praktisch aan de slag?!
Wil je praktisch aan de slag met de inhoud van deze handreiking en/of hoe je het OPP van ParnasSys optimaal kunt benutten?
De onderwijsadviseurs van Gouwe Academie staan voor je klaar. Zoek vrijblijvend contact om te bespreken wat we voor jouw school of jullie scholengroep kunnen betekenen.
